Burak Sağlık – İnternet, Extranet,İntranet Kitabının Tümü

BİRİNCİ BÖLÜM BİLGİSAYAR

1.1. Bilgisayarın Tanımı

Bilgisayar, kullanıcıdan aldığı verilerle mantıksal ve aritmetiksel işlemleri yapan; yaptığı işlemlerin sonucunu saklayabilen; sakladığı bilgilere istenildiğinde ulaşılabilen elektronik bir makinedir. Bu işlemleri yaparken veriler girilir, insanların amaçları doğrultusunda ve programın yetenekleri ölçüsünde işlenir, istendiğinde depolanabilir ve çıkışı(rapor, döküman, müzik, video olabilir) alınabilir. Bilgisayar işlem yaparken hızlıdır, yorulmaz, sıkılmaz, zekası yoktur çünkü: Aynı işlemi sürekli verdiğimizde tekrar tekrar yapacaktır.

1.2. Bilgisayarın Tarihçesi

Tarihsel olarak en önemli eski hesaplama aleti abaküstür; 2000 yıldan fazla süredir bilinmekte ve yaygın olarak kullanılmaktadır. Blaise Pascal, 1642’de dijital hesap makinesini yapmıştır; yalnızca tuşlar aracılığıyla girilen rakamları toplama ve çıkarma işlemi yapan bu aygıtı, vergi toplayıcısı olan babasına yardım etmek için geliştirmiştir. 1671’de Gottfried Wilhelm von Leibniz bir bilgisayar tasarlamıştır; 1694 yılında yapılabilen bu araç özel dişli mekanizması kullanmaktaydı; toplama, çıkartma, çarpma ve bölme işlemi yapabiliyordu. Pascal ve Leibniz tarafından yapılan ilk bilgisayarlar yaygın olarak kullanılmamıştır. Charles Xavier Thomas dört işlemi (toplama, çıkartma, çarpma, bölme) yapabilen ilk ticari mekanik hesap makinasını 1820’ de geliştirmiştir. Charles Babbage fark makinası adını verdiği otomatik mekanik hesap makinesinin küçük bir modelini 1822’de gerçekleştirmiştir. 1823’de buharla çalışan tam otomatik modelini yapmıştır; bu araç sabit talimat programıyla kumanda ediliyordu. Herman Hollerith 1890 yılında delikli kart sistemiyle çalışan bilgisayarı geliştirdi. Bu delikli kartlar, bellek deposu olarak kullanılabiliyor, ayrıca bilgisayara programlar ve veriler bu kartlarla verilebiliyordu, böylece işlem hızı oldukça artmış ve hatalar da azalmıştır. Howard Hathaway Aiken’in yönettiği bir ekip 1937 yılında Mark-1 adı verilen ilk otomatik dijital bilgisayarı yapmayı başardı. Elektromekanik rölelerle çalışan bu bilgisayar dört işlemin yanı sıra logaritma ve trigonometri fonksiyonlarını çözen özel (alt) programları vardı. Bu bilgisayar da delikli kart sistemiyle çalışıyordu. Yavaştı; bir çarpma işlemi 3-5 saniyede yapılabiliyordu. Buna rağmen otomatikti ve uzun işlemleri tamamlayabiliyordu. Mark-1, Aiken’in yönetiminde tasarlanan ve yapılan bilgisayar dizilerinin ilki oldu. Bu bilgisayarla bugünkü anlamda bilgisayar dönemi başlamıştır. İkinci Dünya Savaşında ordu için hızlı bilgisayarlara ihtiyaç duyulmasıyla bu alandaki çalışmalar tekrar hızlandı. J.Presper Eckert, John W.Mauchly ve çalışma arkadaşları, elektron tüplerini kullanarak ilk elektronik dijital bilgisayar olan ENIAC’ı 1945 yılında yapmayı başardılar. Bu bilgisayar yine delikli kart sistemini kullanmıştır; 167 m² yer kaplıyor ve yaklaşık 180 kWh elektrik harcıyordu; ayrıca tasarlanmış olduğu belirli programları çalıştırmada verimliydi. Bunlara rağmen ENIAC ilk başarılı yüksek hızlı elektronik bilgisayar kabul edilir. Von Neumann’ın teorik çalışmaları sonucunda ilk programlanabilir elektronik bilgisayarlar kuşağı 1947 yılında ortaya çıktı. Bunların işlem hızları çok daha büyüktü ve en önemlisi RAM bellek kullanabiliyordu. Bu bilgisayarlar makine diliyle programlanıyordu. Bu grup bilgisayarlar, ilk ticari uygunluğa sahip olan EDVAC ve UNIVAC serilerini kapsar. Ticari amaçlı ilk bilgisayar UNIVAC-1 adıyla 1952 yılında piyasaya sürüldü. Elektrik-elektronik alanındaki hızlı gelişmeler ve bilgisayarların ticari amaçla kullanılmaya başlanması, bilgisayar alanındaki çalışmaları ve gelişmeleri inanılmaz ölçüde artırarak günümüze kadar gelinmiştir. Özellikle 1960’lı yıllardan sonra gerek bilgisayar yapım teknolojisinde, gerekse bilgisayar programlama dilleri açısından büyük gelişmeler yaşanmıştır. Bu arada bilgisayarlarda entegre devreler kullanılmış, hızları ise hayal edilemeyecek seviyelere ulaşmış, boyutları çok küçülmüş, fiyatları da herkesin alabileceği kadar ucuzlamıştır. 1980’li yıllarda PC (Personel Computer)’lerin üretilmesiyle artık bilgisayarlar evlere dahi girmiştir. Son yıllarda bilgisayarlar ceplere sığacak kadar küçülmüştür.

1.3. Bilgisayarın Donanımı

Gözle görülen ve dokunulabilen parçalar bilgisayar donanımını oluşturur. Genellikle, bilgisayar donanımı beş bölümden oluşur.

1.3.1. Merkezi İşlem Birimi MİB ( CPU )

Bu, bilgisayarın çalışmasını düzenleyen ve programlardaki komutları tek tek işleyen birimdir. İşlem hızına göre çeşitli modelleri vardır: Celeron 500, Pentium 1, Pentium 2, Pentium 3, Pentium 4 gibi… Merkezi İşlem Birimi, Aritmetik ve Mantık Birimi ile Kontrol Ünitesinden oluşur.

1.3.1.1. Aritmetik ve Mantık Birimi ( ALU )

Dört işlem, verilerin karşılaştırılması, karşılaştırmanın sonucuna göre yeni işlemlerin seçilmesi ve kararların verilmesi bu birimin görevidir.

1.3.1.2. Kontrol Ünitesi ( Control Unit –CU )

Işlem akışını düzenler, komutları yorumlar ve bu komutların yerine getirilmesini sağlar.

1.3.2. Ana Bellek ( RAM – Rastgele Erişimli Bellek )

Programların ve verilerin kullanıldıkları zaman geçici olarak depolandıkları yerdir. MİB’de işlemler yapılırken ana bellekte saklanan veriler kullanılır ve işlenen veriler (bilgi) RAM bellekte tutulur. Elektrik kesildiğinde ana bellekteki veriler kaybolur. Birimi megabayt (MB)’dır. PC’lerde 8, 16, 32, 64 MB bellekler kullanılmaktadır. Veri Birimi BYTE’dır. Bir Byte 8 Bittir. 1 Bit 0 ya da 1’den (kapalı devre=0, açık devre=1) oluşur. 1 BYTE 1 karakter’dir. 1024 BYTE = 1 KiloByte’dır. (KiloByte = KB) 1024 KB = 1 MegaByte’dır. (MegaByte = MB) 1024 MB = 1 GigaByte (GigaByte = GB) 1024 GB = 1 TeraByte (TeraByte = TB)
RAM BELLEK “Random Access Memory”: Rastgele erişimli bellektir. Istenilen bölgesine bilgi depolanabilir, silinebilir, okunabilir, değiştirilebilir. Yalnız elektrik kesintisi veya makineyi kapatma durumunda tüm bilgiler silinir. 1 MB, 4 MB, 8 MB, 16 MB, 32 MB, 64 MB,…
ROM BELLEK ” Read Only Memory ” Sadece okunabilir bellektir. Bu bellek üretici firma tarafından hazırlanmıştır. Bilgileri okunabilir fakat üzerinde bir değişiklik yapılamaz. Bu bilgiler makineyi kapatma veya elektrik kesintisinden etkilenmezler ve silinmezler. Kullanıcı tarafından verilen komutları işleme koyar. RAM belleğe göre oldukça pahalıdır. Gelişen teknoloji ROM bellek ailesine iki yeni türü daha kazandırmıştır.
PROM: Programlanabilen ROM bellektir.
EPROM: Hem silinebilen hem de programlanabilen ROM bellektir.

1.3.3. Dış Bellek Birimleri ( İkincil Bellek Araçları )

Verilerin kalıcı olarak saklandığı yerdir. Dış bellek birimleri sabit diskler, disketler, CD’ler ve teyplerdir. Günümüzde birimi giga byte (GB)’dır. PC’lerde 2.1, 3.2 GB harddiskler kullanılmaktadır.

1.3.4. Giriş Birimleri ( Input Devices )

Bilgisayarlara veri girmekte kullanılan araçlardır. Klavye, fare, disket, harddisk, joystick, tarayıcı (scanner), mikrofon, ekran (dokunmatik), CD, barkod okuyucu.

1.3.5. Çıkış Birimleri ( Output Devices )

Bilgisayarda elde ettiğimiz dosyaların çıkışlarını görmek için kullanılan birimlerdir. Ekran, yazıcı, datashow.

1.3.6. Çevre Birimleri

Çevre birimlerinden bazıları şunlardır; Giriş birimleri, Çıkış birimleri, İletişim birimleri birimleridir.

1.3.6.1. Giriş Birimleri

Bilgisayara veri girişini sağlayan birimlere, giriş birimi adı verilir. Bu birimler, dış ortamdan bilgisayarın iç ortamına veri veya komut aktarılmasını sağlar. En yaygın olarak kullanılan giriş birimi klavye ve mousedur.

1.3.6.1.1. Klavye

Bilgisayar klavyesi bilinen klasik daktilolardan doğrudan uyarlanmıştır. Hangi harflerin hangi tuşlar üzerinde olacağı konusunda yine daktilolardaki dizilişe uyularak bir anlamda daktiloda çalışanların bilgisayara geçişlerinde zorluk çekmemeleri için aynı harf yerleşim düzeninin korunması fikri üstün gelmiştir. Daha sonraları insan faktörleri mühendisliği kurallarına daha uygun ve kurallarını daha kolay olarak tasarlanmış olarak tutunamamıştır.
Sonraları bilgisayarda değişik ülkelerde de yaygınlaşınca bu ülkelerde kendi dil ve harf kullanım yapılarına uygun klavye talepleri de oluşmaya başlamıştır. Türkçe’ye uygun harf dizilişine sahip klavyeler üretilmiştir. Bu klavyenin ilk satırı f, g, ğ, o, ı … biçiminde dizilişe sahiptir.
Klavye bilgisayarlara düşük miktarda bilginin doğrudan girişinde kullanılan en önemli girdi birimidir. Normal harf tuşlarının yansıra, rakam girmek için ayrı bir bölüm ile özel fonksiyon tuşlarının yer aldığı bilgisayar klavyesinin endüstri standardına uygun olanlarında toplam 101 veya102 tuş bulunmaktadır. Notebooklarda (taşınabilir bilgisayar)ise 84 tuş bulunur.
Klavye kullanarak yapılan işler arasında kelime işlem (word processing), elektronik tablolama, program geliştirme ve güncelleme, bilgisayar işletimi, doğrudan bilgi girişi sayılabilir. Klavyeler ayrıca mini veya ana bilgisayarlara ulaşımda arabirim olarak da kullanılabilir. Klavye kullanılarak yapılan çalışmalara yardımcı olarak kullanılan araçlardan en yaygın olanı fare, ışık kalemi ve dokunmatik ekran sayılabilir.
Bilgisayara komut, program yada data (veri) girebilmek için üzerinde harf, rakam, özel karakter ve fonksiyon tuşları bulunan bir giriş birimidir. Genellikle kullanılan üç çeşit standart klavye vardır. Bunlar;’’Q’’ klavye,’’Türkçe Q’’klavye ve ‘’F’’ klavyedir.
Tuşların üzerinde bulunan karakterler tek ise doğrudan basıldığında, çift ise alt kısımdakiler doğrudan basıldığında, üst kısımdakiler ise shift tuşu ile birlikte kullanırlar. Tuşların yan yüzeylerindeki karakterler ise alt ve alt gr tuşu ile birlikte basıldığında girilir. Standart klavyelerde tuşlar 5 grupta incelenir.

1-)Fonksiyon tuşları: F1…F12 arasında olan tuşlardır.Bu tuşlar genellikle programın yapısına göre bazı özel fonksiyonları birçok tuşla yapmak yerine bir tek tuşla komutun girilmesini sağlar

2-)Genel amaçlı tuşlar: Bu tuşlar daktiloda olan rakam, küçük harf, büyük harf ve noktalama işaretlerinden oluşan tuşlardır.

3-)Özel amaçlı tuşlar: Bu tuşlar özel amaçlar için kullanılır.Genellikle tek başına veya diğer tuşlarla birlikte kullanılır.

4-)Kursör Gösterge tuşları: Klavye üzerinde dört yana ok işareti bulunan tuşlardır. Kursörün sağa, sola, aşağı, yukarı hareketini sağlar.
5-)Sayı Tuşları: Klavyenin sağ alt köşesinde bulunan üzerinde rakamların bulunduğu tuşlardır.

1.3.6.1.2. Işıklı Kalem
Çizgisel (bar) kodları okumada, şekil çizme ve el yazısı yazmada kullanılır.

1.3.6.1.3. Dokunma Ekranları
Ekranda gözüken komut üzerine parmak ile dokunduğunda o komutun çalışmasını sağlayan ekran tipidir.

1.3.6.1.4. Oyun Çubuğu
Genellikle oyun oynamak için kullanılır. Üzerinde bulunan tuşlarla çalıştırılarak bilgisayara komut verilmesi sağlanır.

1.3.6.1.5. Fare
Programın yapısına göre bazen menü seçmek veya ekran içerisinde kursörü hareket ettirmek uzun zaman alabilmektedir. Bu işlemin hızlandırılması için mouse (fare) kullanılır. Mouse üzerinde iki veya üç tuşu bulunan düzgün bir zeminde hareket edebilen, elektrik sinyalleri bir giriş birimidir. Bilgisayarda mouse kullanılabilmesi için özel mouse programını bilgisayara install edilmesi gereklidir.

Fare ile dört farklı işlem gerçekleşebilir. Bunlar;

1-)Tek Tıklamak: Farenin sol ya da sağ tuşun bir kez basmak. Bu işlem sonucunda fare imlecinin bulunduğu yerde bir alt menü varsa menü seçenekleri görüntülenir. Alt menü yoksa simge seçili hale gelir.

2-)Çift Tıklamak: Farenin sol tuşun arka arkaya seri olarak basmak bu işlem sonucunda fare imlecinin bulunduğu simge ise, simge altındaki alt menünün ilk seçeneği işleme konulur.

3-)Seçmek: Seçme işlemi bir metin üzerinde yada belge üzerinde olacaksa fare imleci metin yada belgenin seçilecek anlamının başlangıcındayken sol tuşa basılıyken sürüklemek. Bu işlem yapıldığında seçili alan farklı bir renk alır.

4-)Sürüklemek: Bir simge, metin ya da simgeyi ekran içerisinde yer değiştirmek için kullanılır. Bu işlem için fare imleci tek tıkladıktan sonra yada seçili durumdayken sol tuşa tıklı olarak seçili alan ekran içerisinde istenilen yere taşınabilir.